7.2 Hoe klinkerbotsing te vermijden?
hoofdregel 7.A
We vermijden klinkerbotsing in een samenstelling door een koppelteken te gebruiken.
We vermijden klinkerbotsing in een ongeleed woord* of in een afleiding door een trema te gebruiken.
samenstelling
- gala-avond
- garage-eigenares
- bureau-inhoud
- gummi-jas
ongeleed woord
- Kaïn
- poëzie
- ruïne
- patiënt
afleiding
- onderzeeër
- smeuïg
- beïnvloeden
- geërfd
Als zich geen klinkerbotsing voordoet, schrijven we de samenstelling of afleiding aaneen.
- cameraopstelling
- beantwoord
- koffieautomaat
- carrièreoverweging
- geleiachtig
- geolied
- cadeauabonnement
- babyeczeem
- polyinterpretabel
- juryuitspraak
→ facultatief koppelteken in samenstelling: 6.2
bijzonder geval 7.B
Een afleiding* met een voorvoegsel* van Griekse of Latijnse oorsprong behandelen we als een samenstelling*. We schrijven het voorvoegsel aan het grondwoord* vast. Bij klinkerbotsing krijgt de afleiding een koppelteken.
Het gaat om voorvoegsels (of elementen die we als voorvoegsel gebruiken) zoals aero-, anti-, audio-, auto-, bi-, bio-, co-, contra-, de-, di-, duo-, elektro-, extra-, giga-, intra-, loco-, macro-, micro-, mini-, mono-, multi-, neo-, para-, pre-, pro-, proto-, pseudo-, quasi-, re-, retro-, semi-, socio-, supra-, tri-, ultra- en vice-.
- co-ouder
- de-escaleren
- mini-essay
- pre-emeritaat
- pseudo-islamitisch
- quasi-intellectueel
Als zich geen klinkerbotsing voordoet, schrijven we deze voorvoegsels vast aan het grondwoord.
- coauteur
- deactualiseren
- pseudoklassiek
- regeneratie
Om de leesbaarheid te bevorderen, kunnen we een facultatief koppelteken gebruiken na het voorvoegsel. We schrijven dus volgens de regels quasionschuldig en miniuitrusting, maar we kunnen ook schrijven quasi-onschuldig en mini-uitrusting. In de Woordenlijst is dat facultatieve koppelteken niet opgenomen.
→ facultatief koppelteken in samenstelling: 6.2
→ facultatief koppelteken in Engelse samenstelling: 12.1
→ samenstelling met bijzondere voor- of nabepaling: 6.3
bijzonder geval 7.C
Een afleiding met het achtervoegsel*-achtig behandelen we als een samenstelling. Ze krijgt een koppelteken bij klinkerbotsing.
- lila-achtig
- opera-achtig
- maffia-achtig
bijzonder geval 7.D
Een woord waarin we het uitheemse voorvoegsel niet los kunnen zien van het grondwoord, behandelen we als ongeleed*. Het krijgt bij klinkerbotsing een trema.
Sommige woorden zien er geleed uit, maar zijn niet terug te brengen tot de betekenis van de delen. We behandelen ze als ongelede woorden. Die krijgen een trema bij klinkerbotsing.
Zo is co-ouderschap wel te herleiden tot co = 'gezamenlijk' + ouderschap, maar coördinatie is niet co + ordinatie.
Op dezelfde manier:
- coëfficiënt
- coïncidentie
- preëminent
- biënnale
- tetraëder
We schrijven dus:
- copiloot: geen twee klinkers
- coalitie, coauteur: geen klinkerbotsing
- co-ouderschap: klinkerbotsing - het geheel wordt herkend als 'samen ouder zijn' en dus als afleiding met uitheems voorvoegsel
- coördinatie: klinkerbotsing - het geheel wordt niet herkend als 'samen ordineren' en wordt daarom beschouwd als een ongeleed woord
Op dezelfde wijze:
- re-integreren: geheel wordt herkend als 'opnieuw integreren' - afleiding met uitheems voorvoegsel
- reünie: geheel wordt niet herkend als 'opnieuw een unie' - beschouwd als ongeleed woord
→ samenstelling met bijzondere voor- of nabepaling: 6.3